دجال از ریشه «دجل» به معناى دروغگوى حیلهگر است. اصل داستان دجال در کتابهاى مقدس مسیحیان است.(1) در انجیل این واژه بارها به کار رفته و از کسانى که منکر حضرت مسیح باشند و یا «پدر و پسر» را انکار کنند، به عنوان دجال یاد شده است. به همین جهت در ترجمه انگلیسى کتابهاى مقدس مسیحى، واژه آنتى کریست(Anti christ) یعنى ضد مسیح به کار رفته است. 1. رساله یوحنا، بابا 2، آیه 22و18.
در روایات زیادى از اهل سنت، خروج دجال از نشانههاى برپایى قیامت دانسته شده است.(2)در کتابهاى روایى شیعه، تنها دو روایت در مورد خروج دجال به عنوان یکى از علائم ظهور حضرت مهدى(عج) آمده است(3)که هیچ یک از آنها از نظر سند معتبر و قابل قبول نیست. بنابراین، از نظر منابع شیعى، دلیل معتبرى بر این که خروج دجال یکى از علائم ظهور باشد، وجود ندارد؛ اما در عین حال با توجه به روایات زیادى که در منابع اهل سنت آمده است، احتمال این که اصل قضیه دجال به طور اجمال صحت داشته باشد؛ وجود دارد. البته حتى اگر اصل قضیه دجال صحت داشته باشد، بىتردید بسیارى از ویژگىهایى که براى آن بیان شده، افسانه به نظر مىرسد.
پس، اصل قضیه دجال امرى محتمل و ممکن، مىنماید. اکنون این سؤال مطرح است که مقصود از دجال چیست؟ درباره مصداق این واژه دو احتمال وجود دارد:
1. با توجه به معناى لغوى «دجال»، مقصود از آن نام شخص معینى نیست؛ بلکه هر کسى که با ادعاهاى پوچ و بىاساس و با تمسک به انواع اسباب حیلهگرى و نیرنگ در صدد فریب مردم باشد، دجال است.
بر این اساس، دجالها متعدد خواهند بود. وجود روایاتى که در آن سخن از دجالهاى متعدد رفته است، این احتمال را تقویت مىکند؛ مانند: «قال رسول الله(ص): یکون قبل خروج الدجال نیّف على سبعین رجالاً؛(4) پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال خروج خواهند کرد».
بنابراین احتمال، در حقیقت قضیه دجال بیانگر این مطلب است که در آستانه انقلاب امام مهدى(عج) افراد حیلهگر براى نگهداشتن فرهنگ و نظام جاهلى، همه تلاش خود را به کار مىگیرند تا با تزویر و حیلهگرى مردم را نسبت به اصالت و تحقق آن انقلاب و استوارى رهبریش، دچار تردید سازند. این که در همین روایات تأکید شده است: «هر پیامبرى امت خویش را از خطر بر حذر داشته است»، خود تأییدى دیگر بر همین احتمال است که مقصود از دجال، هر شخص حیلهگر و دروغ گویى است که قبل از خروج حضرت مهدى(ع) در صدد فریب مردم است.
2. دجال، کنایه از کفر جهانى و سیطره فرهنگ مادى بر همه جهان است.
استکبار با ظاهرى فریبنده و با قدرت مادى، صنعتى و فنى عظیمى که در اختیار دارد، سعى مىکند مردم را فریب دهد و مرعوب قدرت و ظاهر فریبنده خود کند. بر این اساس است که پیامبران امتهاى خود را از فتنه دجال بیم دادهاند: «ما بعث الله نبیا الا و قد انذر قومه الدجال...؛(5) هیچ پیامبرى مبعوث نشد مگر آن که قومش را از فتنه دجال بر حذر داشت»، در حقیقت آنان را از افتادن به دام مادیت و ورطه حاکمیت طاغوت و استکبار جهانى بر حذر داشتهاند. پس احتمال مىرود منظور از دجال - با آن شرایط و اوصافى که در این روایات براى او شمرده شده - همان استکبار جهانى باشد؛ مثلاً در اوصاف دجال گفته شده «کوهى از طعام و شهرى از آب به همراه دارد» کنایه از امکانات عظیم و گستردهاى که استکبار در اختیار دارد.(6)
2. سنن ترمذى، ج4، ص507 - 519.
3. کمال الدین صدوق، ص525 و 526.
4. کنزالعمال 14، ص200.
5. بحارلانوار، ج52، ص205.
6. رجوع کنید به: الف) چشم به راه مهدى، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات قم، جمعى از نویسندگان، ص289.
ب) دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص223.
ای جوانان اسلام آگاه شوید و باشید از راه مستقیم دور نشوید من سن کمی دارم و ریش سفید نیستم پس نصیحت های منو به تمصخر نگیرید. کی از علائم ظهور آن حضرت که در برخی روایات از علائم حتمی شمرده شده ، خروج شخصی به نام «دجال» است . او یک طاغوت بسیار حیله گر است و عده بسیاری را با خود همراه می کند. حتمی بودن خروج او : حضرت علی (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمود:«پیش از قیامت ده امر حتمی واقع می شود : خروج سفیانی ، دجال ، دود ، دابة الارض ، خروج قائم ، طلوع خورشید از مغرب ، نزول عیسی ، فرو رفتن در مشرق جزیرة العرب ، بیرون آمدن آتشی از قعر یمن که مردم را به محشر براند» (این حدیث مشکوک است برای اطلاعات بیشتر به پست http://nasimemahdi.blogfa.com/post-99.aspx مراجعه شود) نام و نسب او : عده ای گویند که نام دجال صائد بن صید یا ابن صیاد است ،و برخی مخالف این امر هستند در لغت دجال به معنی کذاب (بسیار دروغ گو) است، و فعل آن را به معنی «آب طلا و آب نقره دادن» دانسته اند. دجال را در زبان های انگلیسی و فرانسه،«آنتی کریست» نامیده اند که به معنی دشمن و ضد مسیح است. خصوصیات فردی او : حضرت امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: «او چشم راست ندارد ، و چشم دیگرش در پیشانی اوست ، و مانند ستاره صبح می درخشد، چیزی در چشم اوست که گویی آمیخته به خون است. وی در یک قحطی سختی می آید ، و بر الاغ سفیدی سوار است...» و در صحیح مسلم در کلام رسول خدا (ص) دجال چنین توصیف شده است:«او مردی چاق سرخ روی ، با موی سر مجعد و اعور است ،چشمش همچون دانه انگوری است که بر روی آب قرار گرفته باشد.»
فتنه «دجال» در روایات ما به عنوان یکی از فتنه‌های قبل از ظهور حضرت امام مهدی(ع) شمرده شده است. هرچند در پی پرسش‌های گوناگونی که درباره مشخصات امامان معصوم(ع) پرسیده شده، ایشان به بیان ویژگی‌هایی از دجال پرداخته‌اند. اما این موضوع هم چنان در دوران ما، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. گروهی دجال را با وجود ویژگی‌های عجیب و غریبی که در روایات برای آن برشمرده شده است، موجودی واقعی می‌دانند که در آخرالزمان ظاهر شده و به فریبکاری می‌پردازد و گروهی به دلیل همین ویژگی‌ها دجال را موجودی نمادین دانسته و معتقدند روایات در مورد او بیشتر به زبان استعاره سخن گفته‌اند.
بی‌آن‌که بخواهیم در این مجال اندک به قضاوت در مورد دیدگاه یاد شده بپردازیم در این جا به نمونه‌ای از دیدگاه دوم اشاره می‌کنیم. إن شاءالله در آینده در این زمینه بیشتر سخن خواهیم گفت.
در روایات اهل بیت(ع) آمده است که در آخر زمان انسانی می‌آید با مشخصات زیر:
1. یک چشم دارد.
2. یک چشم او در وسط پیشانی اوست.
3. یک چشم او که در وسط پیشانی اوست مثل ستاره می‌درخشد.
4. این انسان به نام «دجال» مشخص شده است. این انسان سوار بر خری است که چنین توصیف شده است:
